ျမန္ မာ စ ကား အေ ၾကာင္း တေစ့ တေ စာင္း-

အခ်ိန္ႏွင့္တစ္ေျပးညီက်စ္က်စ္လ်စ္လ်စ္
စကားလုံးေတြကုိ ပူးတြဲသုံးႏုိင္ေသာ ျမန္မာစကား၏ သဘာဝႏွင့္အညီ ၂လုံးတြဲမွ စကားလုံး အမ်ားႀကီး တြဲသုံးသည္ အထိ သုံး ေလ့ရွိ ပုံမ်ားကုိ တင္ျပခဲ့ဖူးပါသည္။ ေန႔စဥ္ သုံးႏႈန္းရာတြင္ တစ္လုံးတည္းႏွင့္ အဓိပၸာယ္ ျပည့္စုံေသာ စကားလုံးမ်ားကုိ ၂လုံးတြဲၿပီး သုံးေလ့ ရွိသည့္ အတြက္ ယေန႔ျမန္မာစကား ထဲမွာ ၂လုံးတြဲကေလးေတြ အမ်ား အျပား ရွိေနပါသည္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ အဓိပၸာယ္တူ စကားလုံးမ်ား၊ အဓိပၸာယ္ ဆက္စပ္ ေသာ စကားလုံးမ်ားကုိ တြဲသုံးေလ့ရွိပါသည္။
‘အခ်ိန္အခါ၊ လမ္းခရီး၊ အသက္ အရြယ္‘ ဆုိေသာ စကား ၂လုံးတြဲမ်ားကုိ ၾကည့္ပါ။ အဓိပၸာယ္ တူေသာ၊ နီးစပ္ေသာ စကား၂လုံး တြဲသုံးထား ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ‘ဒီအခ်ိန္မွာ’ ဟုေျပာ၍ ရပါလ်က္ ‘ဒီအခ်ိန္ အခါမွာ’ဟု ေျပာလုိက္ရမွ ျပည့္စုံသလုိ ထင္တတ္ၾကပါသည္။ ‘အသက္ႀကီးၿပီ ဆုိေတာ့’ဟု မေျပာဘဲ ‘အသက္အရြယ္ ႀကီးရင့္ၿပီး ဆုိေတာ့’ ဟုေျပာ လွ်င္ ပုိၿပီး ေလးေလးနက္နက္၊ ခံ့ခံ့ညားညား ရွိသည္ဟု ထင္တတ္ၾကပါသည္။
ျမန္မာ စကားထဲသုိ႔ပါဠိ၊ သကၠတ စကားလုံးမ်ား ေမြးစား စကားလုံး အျဖစ္ ဝင္လာေသာ အခါ၂လုံး တြဲေတြ ပုိၿပီး တြင္က်ယ္လာပါသည္။ ‘အလွဴဒါန၊ အက်င့္သီလ၊ ဆင္းရဲဒုကၡ၊ အၿမဲထာဝရ၊ ကုသုိလ္ ေကာင္းမႈ’ စသည္ ျဖင့္တြဲသုံး ၾကပါသည္။ ‘ေဘးဥပဒ္၊ မာန္မာန၊ ဂုိဏ္းဂဏ၊ လာဘ္လာဘ’ စသည္ျဖင့္ ပါဠိမွ ယူေသာ စကားလုံး ခ်င္း တြဲ သုံးျခင္းမ်ိဳးလည္း အမ်ားအျပား ရွိပါသည္။ အားလုံးနာမ္ စကားလုံးတြဲ မ်ားျဖစ္ပါသည္။
ႀကိယာ စကားလံုးတြဲ မ်ားလည္း ရွိပါသည္။ ‘ေရးသား၊ ငိုေၾကြး၊ ေမးျမန္း၊ ဖြင့္လွစ္၊ ဆင္းသက္၊ တားျမစ္၊ ဖမ္းဆီး၊ သြားေရာက္၊ ေျပာၾကား၊ ဝင္ေရာက္၊ ေပါက္ကြဲ၊ ဆင္းသက္’ စသည္ စသည္ျဖင့္ ၂ လံုးတြဲေတြ သံုးမကုန္ႏိုင္ ေအာင္ မ်ားပါသည္။ ဤသို႔ တြဲသံုးဖန္မ်ား ေသာအခါ အသားက်သြားၿပီး တစ္လံုးတည္း ခြဲသံုးလွ်င္ပင္ တစ္ခုခု လိုေနသလို စိတ္ထဲမွာ ထင္တတ္ပါသည္။ ေက်းဇူးတင္ေၾကာင္း ေျပာလို၊ ေရးလိုလွ်င္ ‘ေက်းဇူးတင္ပါတယ္’ ဟုေျပာလွ်င္၊ ေရးလွ်င္ လံုေလာက္ပါလ်က္ ‘ေက်းဇူး ဥပကာရတင္ရွိပါတယ္’ ဟုေရးမွ ျပည့္စံုသလုိလို၊ ‘ေက်းဇူးတင္ပါတယ္‘ ဟု ေရး လွ်င္ပဲ ေပါ့ေနသလိုလိုထင္တတ္ပါသည္။ အနည္းဆံုးေတာ့ ‘ေက်းဇူးတင္ရွိပါသည္‘ ဟု ‘ရွိ’ ကေလးထည့္ၿပီး ေရးခ်င္တာမ်ဳိးပါ။ ‘ေရာက္လာသည္’ ထက္ ‘ေရာက္ရွိလာသည္’ ဟုေရးမွ ပိုခံ့ညားသလိုလို၊ ‘ေျပာသည္’၊ ‘ေမးသည္’ ဟုေရးမည့္ အစား ‘ေျပာၾကားသည္’၊ ‘ေမးျမန္းသည္’ ဟုေရးမွ ျပည့္စံုသလိုလို ထင္တတ္ပါသည္။ ‘ေဆာင္းပါးမ်ား ေရးေနသည္’ ဟုမေရးဘဲ ‘ေဆာင္းပါးမ်ား ေရးသားေနသည္’ ဟုေရးလွ်င္ ပိုခံ့ညား သလုိလုိ ထင္တတ္ပါသည္။
မူလတုန္းက တစ္လံုးတည္းႏွင့္ အဓိပၸာယ္ ျပည့္စံု လံုေလာက္သည္ဟုဆိုႏိုင္ ေသာ သာဓက မ်ားေတြ႕ရပါသည္။ ပုဂံေခတ္ ေက်ာက္စာ၊ မင္စာမ်ားႏွင့္ အင္းဝေခတ္ စာေပ မ်ားမွာေတြ႕ႏိုင္ပါသည္။ ‘သစ္သီးျဖင့္ စမ္း၏၊ မင္းႀကီးအားပုန္အံ့၊ ေဟာေတာ္မမူႏွင့္ ဦးဟုျမစ္၏၊ တုိက္တာလွစ္၍’ စေသာ အေရး အသားမ်ဳိးျဖစ္ပါသည္။ ယခုေခတ္ အသံုးျဖင့္ ေရးလွ်င္ ‘စမ္းသပ္၏၊ ပုန္ကန္အံ့၊ တားျမစ္၏၊ ဖြင့္လွစ္၍’ ဟု ၂ လံုး တြဲေရးမည္မွာ ေသခ်ာ ပါသည္။ ၂ လံုးမတြဲဘဲ တစ္လံုးတည္းသံုး သျဖင့္ အဓိပၸာယ္ မေထြျပား ဘဲ ထိထိေရာက္ ေရာက္ရွိပါသည္။
ထိုသို႔ေသာ ၂ လံုးတြဲမ်ားကို မူလက တစ္လံုးတည္း သံုးေၾကာင္း ထိုသာဓကမ်ားက ေဖာ္ျပေနပါသည္။ ထို႔ျပင္ အသံထြက္တို႔၊ စကား အသံုးအႏႈန္းတို႔ ကြဲျပားေသာ ေဒသိယ စကားမ်ားတြင္ ယခု ၂ လံုးတြဲ သံုးသည့္စကား မ်ားကို တစ္လံုးတည္း သံုးေၾကာင္း ေတြ႕ရပါ သည္။ ေရွးက်ေသာ လကၡဏာကို ထိန္းသိမ္း ထားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ယခင္ တင္ျပခဲ့သည့္ အတိုင္း ေအာင္း (ပုန္းေအာင္း)၊ ညံ့ (ႏူးညံ့)၊ ေစာ္ (နံေစာ္)၊ င (ေလာက္င)၊ သြက္ (အာသြက္)၊ ႏွက္ (႐ိုက္ႏွက္)၊ ေက်ာက္ (ကန္ေက်ာက္)၊ ဝါ (ၾကြားဝါ)၊ မိုက္ (ေမွာင္ မိုက္) စသည့္ စကားမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ထုိ၂ လံုး တြဲမ်ားမွ ေဒသိယ စကားႏွင့္ အသံုးမတူေသာ က်န္တစ္လံုး ကိုျဖစ္ေစ၊ ၂ လံုးတြဲၿပီး ျဖစ္ေစ ရန္ကုန္လို၊ ပုသိမ္လို ေနရာမ်ဳိးေတြမွာ သံုးေလ့ရွိ ပါသည္။ ေဒသိယစကားမွာ ‘ေဘာလံုး ေက်ာက္တယ္’ ဟု သံုးသည္ကို ကြၽန္ေတာ္တို႔ က ‘ေဘာလံုးကန္တယ္’ ဟု သံုးသလို ‘ေျခႏွင့္ ကန္ေက်ာက္သည္’ ဟုလည္း သံုးပါသည္။ ေရွး စာမ်ားတြင္လည္း ‘ေျခႏွင့္ေက်ာက္သည္’ ဟု သံုးပါသည္။ေရွးက်ေသာ ထုိအသံုး မွာေဒသိယ စကားထဲတြင္ အသံုးတြင္ ေနဆဲျဖစ္ေသာ္ လည္း ရန္ကုန္လို၊ ပုသိမ္လို ေနရာမ်ဳိးမွာ အသံုး မတြင္ေတာ့ပါ။ ၂ လံုးတြဲၿပီး ‘ကန္ ေက်ာက္’ ဟုသံုးမွ ျပည့္စံု သလိုျဖစ္ေနပါၿပီ။ ထိုအသံုး မ်ားမွာလည္း ထိုသေဘာ အတိုင္းပင္ ျဖစ္ပါသည္။
ယခု ၂ လံုးတြဲ သံုးေသာ စကားမ်ားတြင္ ၂ လံုးစလံုး အဓိပၸာယ္ ထင္ရွားေသာ ၂ လံုးတြဲ မ်ား ရွိသကဲ့သို႔ တစ္လံုးက အဓိပၸာယ္မထင္ရွား ေသာ ၂ လံုးတြဲ မ်ားလည္း ရွိပါသည္။ ‘ေျပာဆို၊ ထူးဆန္း၊ ဆင္းသက္၊ တားျမစ္၊ ေပါက္ကြဲ’ စသည့္ ၂ လံုးတြဲ မ်ားမွာ ပါဝင္ေသာ စကား ၂ လံုးစလံုး အဓိပၸာယ္ ထင္ရွားပါသည္။ ‘ဆန္းၾကယ္၊ ေခၚေဝၚ၊ ကယ္ဆယ္၊ ကူညီ၊ ငွားရမ္း၊ ညီညာ’ တုိ႔မွ ‘ဆန္း၊ ေခၚ၊ ကယ္၊ ကူ၊ ငွား၊ ညီ’ တုိ႔မွာ အဓိပၸာယ္ ထင္ရွားေသာ္ လည္း ‘ၾကယ္၊ ေဝၚ၊ ဆယ္၊ ညီ၊ ရမ္း၊ ညာ’ တုိ႔မွာ အဓိပၸာယ္ ငုပ္ေနပါၿပီ။ မူလတုန္း ကေတာ့ အဓိပၸာယ္ တစ္ခုခု ရွိပါလိမ့္မည္။ ဤသို႔ အဓိပၸာယ္ မထင္ရွားေတာ့ေသာ စကားလံုးမ်ဳိးကို ေရွးစာမ်ားတြင္ တစ္လံုး တည္း သံုးသည့္ သာဓကမ်ဳိး ေတြ႕ရလွ်င္ေတာ့ အဓိပၸာယ္ ထင္းခနဲ ေပၚလာတတ္ပါသည္။ ပုဂံဝိနည္းဓိုရ္ ဘုရားအတြင္း နံရံရွိ ဗုဒၶဝင္ ပန္းခ်ီကားတစ္ခုတြင္ ဘုရားရွင္ ႏွင့္ရွင္မဟာ ကႆပ တို႔ ဒုကုဋ္ သကၤန္းခ်င္းလဲ ဝတ္ၾကပံုကို ေရးဆြဲထား ေသာ ပန္းခ်ီကား၌ ‘ဒုကုဋ္ဖၾက၏’ ဟု မင္စာေရး ထိုးထားပါ သည္။ ထိုစကားလံုးမွာ ယခု ေခတ္တြင္ တစ္ လံုးတည္း မသံုးေတာ့ေသာ္လည္း ‘ဖလွယ္’ ဟူ၍ ၂ လံုး တြဲသံုးလ်က္ ရွိရာ ‘ဖ’ ႏွင့္ ‘လွယ္’ မွာ အဓိပၸာယ္ တူေၾကာင္း၊ လဲလွယ္သည္ ဟူ၍ အဓိပၸာယ္ရေၾကာင္း ထင္းခနဲ ေပၚလြင္ လာပါ သည္။
တစ္လံုးတည္း သံုးလွ်င္ အဓိပၸာယ္တိက်ၿပီး က်စ္လ်စ္မႈ ရွိသည္ဟု ဆိုႏိုင္ပါသည္။ တစ္လံုးတည္း အဓိပၸာယ္ျပည့္စံုပါလ်က္ ၂ လံုး တြဲသံုးလ်င္ မလိုအပ္ဘဲ စကားေဖာင္း ပြေနသည့္ အတြက္ မသံုးသင့္ဟုလည္း ယူဆႏိုင္ပါသည္။ တစ္ဖက္က ၾကည့္လွ်င္ အစဥ္အဆက္ တြဲသံုးေနက် ျဖစ္ၿပီး အသံုးတြင္ေနၿပီ ျဖစ္သည့္ အတြက္ ၂ လံုးတြဲ ကေလး မ်ားမွာ လက္ခံႏိုင္ ေသာ အသံုးမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ သံုးသည့္ ရည္ရြယ္ ခ်က္ကို မူတည္ၿပီး သံုးေနၾကျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
မလိုအပ္ဘဲ ၂ လံုးတြဲ သံုးျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဆရာႀကီးေရႊဥေဒါင္းက မွတ္သားဖြယ္ မိန္႔ဆိုဖူးပါသည္။ ‘သြားေရာက္လိမ့္မည္’ ဟူေသာ အသံုးတြင္ သြားပင္ မသြားရေသး မီ ‘သြားေရာက္’ ဟု သံုးသည့္ အတြက္ ‘ေရာက္’ မွာ အပိုျဖစ္ေနေၾကာင္း၊ တကယ္ မသြားျဖစ္ လွ်င္ ‘ေရာက္’ မွာ အပိုျဖစ္႐ံုမက မွားပင္ မွားေသးေၾကာင္း မိန္႔ဆို ထားျခင္းျဖစ္သည္။ ‘လူတစ္ေယာက္ကို ဖမ္းဆီးသည္’ ဆိုေသာ အသံုးတြင္လည္း ‘ ဖမ္းသည္‘ ဟု တစ္လံုးခ်င္း ေရးလုိက္လွ်င္ အဓိပၸာယ္ ျပည့္စံု႐ံု သာမက ‘နားထဲတြင္ သာ၍ေပၚလြင္ေသာ အသံထြက္ ရွိသည္ဟု ထင္၏’ ဟု မိန္႔ဆုိထားပံု မွာလည္း မွတ္သားဖြယ္ ျဖစ္ပါသည္။
အခ်ိန္ႏွင့္ တစ္ေျပးညီ သိစရာေတြ မ်ားျပားလွေသာ ယခုေခတ္တြင္ မေဖာင္းပြဘဲ က်စ္လ်စ္မႈ ရွိေသာ၊ တိုတိုႏွင့္ လိုရင္းေရာက္ ေသာ အသံုးအႏႈန္း မ်ဳိးကို လိုလား အပ္သည္ ကား အမွန္ပင္။

ေမာင္ခင္မင္ (ဓႏုျဖဴ) 

popularmyanmar.com/mpaper/archives/43646